Tytuł valide sultan

Valide Sultan (osm.: والده سلطان) był to tytuł noszony przez „prawną matkę” panującego sułtana w imperium osmańskim. Tytuł ten został po raz pierwszy użyty w XVI wieku w stosunku do sułtanki Ayse Hafsa, małżonki Selima I Grożnego  i matki Sulejmana Wspaniałego , zastępując dotychczasowy tytuł mehd-i ülya („kolebka najwyższego”). Tytuł był zwykle noszony przez żyjącą matkę panującego sułtana. Matkom, które zmarły przed wstąpieniem ich syna na tron, nigdy nie udzielano tytułu valide sultan. W szczególnych przypadkach tytuł valide sultan uzyskiwały babki, macochy lub nawet siostry panującego.

Valide (والده) dosłownie znaczy „matka” w języku osmańskim.

Sultan (سلطان) jest słowem arabskiego pochodzenia, a jego oryginalne znaczenie to „władza” lub „panowanie”. Na początku XVI wieku tytuł ten, noszony zarówno przez mężczyzn, jak i kobiety należące do dynastii osmańskiej, zastąpił inne tytuły noszone przez prominentnych członków rodziny panującego, przede wszystkim hatun dla kobiet i bej dla mężczyzn. Takie użycie leżało u podstaw osmańskiej koncepcji suwerennej władzy jako przywileju rodziny.

Valide sultan było przypuszczalnie najważniejszym po sułtanie stanowiskiem w Imperium Osmańskim. Jako matka sułtana, zgodnie z islamską tradycją („Prawo matki jest prawem Boga”), valide sultan mogła mieć znaczny wpływ na sprawy państwowe. Miała dużą władzę na dworze, swoje własne komnaty, zawsze sąsiadujące z komnatami syna i personel administracyjny. Valide sultan miała również dostęp do poważnych środków ekonomicznych i często finansowała duże projekty architektoniczne. Szczególnie w XVII wieku, okresie znanym jako Sułtanat kobiet, kiedy sułtanami byli niekompetentni mężczyźni lub wręcz dzieci, rola kolejnych valide sultan poważnie wzrosła.

Sułtanat kobiet rozpoczęła Roksolana (1502–1558), kontynuowała Mihrimah Sultan (1522-1578), a następnie Nurbanu Sultan (1525–1583), matka Murada III. Najpotężniejszymi i najbardziej znanymi valide sultan i haseki sultan w historii imperium osmańskiego były Roksolana, Mihrimah, Nurbanu, Safiye (1550–1619), Kösem (1590–1651) i Turhan (1627-1683).

Kobiety z haremu, które były niewolnicami, formalnie nigdy nie stawały się żonami sułtana z wyjątkiem Roksolany, Nurbanu i Kösem. Jednakże ich dzieci otrzymywały pełnię praw w świetle prawa islamskiego, jeśli zostały uznane przez ojca.

starsza Hurrem

Mihrimah 

Kosem

Ayse Hafsa

Nurbanu

Młoda Hurrem